Σήμερα, 8 Μαρτίου, γιορτάζουμε την ημέρα της γυναίκας, ημέρα μνήμης για τους αγώνες του γυναικείου κινήματος.
Η διαδήλωση στην Αγία Πετρούπολη, στις 8 Μαρτίου 1917
Η πρώτη αναφορά για καθιέρωση μιας ημέρας αφιερωμένης στους αγώνες των γυναικών γίνεται το 1910 από την Διεθνή Διάσκεψη Γυναικών στην Κοπεγχάγη της Δανίας. Σύμφωνα με μία άποψη η Ημέρα της γυναίκας αποτελεί ημέρα μνήμης της απεργίας των εργατριών κλωστοϋφαντουργίας στη Νέα Υόρκη το 1857, αν και το γεγονός αυτό έχει αμφισβητηθεί για την ιστορική του εγκυρότητα και πολλοί αποδίδουν την ημέρα στις Σουφραζέτες αλλά και τη γενικότερη δράση του γυναικείου κινήματος, τις διαδηλώσεις και τις διεκδικήσεις για τα δικαιώματα των γυναικών κατά τα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα στην Ευρώπη και την Αμερική. Στις 23 Φεβρουαρίου/8 Μαρτίου (ρωσικό/γρηγοριανό ημερολόγιο) του 1917 πραγματοποιείται στην Αγία Πετρούπολη, πρωτεύουσα της τσαρικής Ρωσίας, απεργία εργατριών κλωστοϋφαντουργίας, γεγονός που φαίνεται να συνδέεται άμεσα με την εξέγερση και την επανάσταση στη Ρωσία που ακολούθησε. Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, η ημέρα αυτή ορίζεται ως επίσημη αργία στη Σοβιετική Ένωση από την Αλεξάνδρα Κολοντάι και τον Βλαντιμίρ Λένιν, ενώ το 1975 η 8η Μαρτίου καθιερώνεται από τα Ηνωμένα Έθνη ως Παγκόσμια Ημέρα για τα δικαιώματα της Γυναίκας και την παγκόσμια ειρήνη.
Alexandra Kollontai (1872-1952). Η φωτογραφία είναι του 1910. (Photo by: Sovfoto/Universal Images Group via Getty Images)
Ο δρόμος προς τη γυναικεία χειραφέτηση ακολούθησε μια πολύ μεγάλη πορεία κατά τον προηγούμενο αιώνα και το γυναικείο κίνημα κατάφερε να διεκδικήσει και να κατοχυρώσει μέσα από συλλογικούς αγώνες πολλά βασικά δικαιώματα για το γυναικείο φύλο. Ανάμεσά στις διεκδικήσεις αυτές ήταν το δικαίωμα στην εκπαίδευση, την εργασία με ίσους όρους σε σχέση με τους άνδρες, το δικαίωμα ψήφου και συμμετοχής της γυναίκας στα κοινά καθώς και η κατάργηση στην Ελλάδα του νομοθετημένου θεσμού της προίκας. Η γυναικεία χειραφέτηση, με τη συμμετοχή στην εκπαίδευση και την εργασία, αν και τροποποίησε σε μεγάλο βαθμό το ρόλο της γυναίκας στην οικογένεια, δεν κατάφερε να αποτινάξει τελείως τους ρόλους και τα στερεότυπα που είχαν αποδοθεί στα δύο φύλα. Οι γυναίκες συνεισφέρουν στην οικονομία του σπιτιού, έχουν μόρφωση και εκπαίδευση, αλλά βαρύνονται για πολλές δεκαετίες ακόμη με την αποκλειστική ευθύνη για την ανατροφή των παιδιών και το νοικοκυριό του σπιτιού. Επίσης, η γυναίκα συνεχίζει να δέχεται μεγάλη κριτική για την εμφάνιση και τους τρόπους της, και η επιτυχία της ως προσωπικότητα συχνά συνδέεται με το εάν είναι παντρεμένη καθώς και το εάν έχει παιδιά ή όχι.
Σουφραζέτες
Αν και τα τελευταία χρόνια γίνονται κάποια βήματα για την εξάλειψη των παραπάνω στερεοτύπων, η ισότητα δεν αποτελεί ούτε και σήμερα πραγματικότητα, παρ’ όλο που φαινομενικά θα λέγαμε ότι κάποια πράγματα έχουν εδραιωθεί. Οι ανισότητες συνεχίζουν να υπάρχουν και να αναπαράγονται, όχι μόνο βάσει φύλου, αλλά βάσει της δυνατότητας υπερίσχυσης του ισχυρού έναντι στον ανίσχυρο -είτε αυτή σχετίζεται με το φύλο, τη φυλή, την θρησκεία ή την κοινωνική θέση- και συντηρούνται από την ίδια την κοινωνία και τη δομή της. Η δυνατότητα αυτή της επιβολής του ισχυρού είναι ο κοινός παρονομαστής σε όλα τα περιστατικά αυθαιρεσίας στα οποία γινόμαστε μάρτυρες καθημερινά. Σε αυτή τη βάση στηρίζονται και όσα γεγονότα συμβαίνουν το τελευταίο διάστημα στη χώρα μας, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. Η έξαρση της ενδοοικογενειακής βίας κατά το διάστημα της πανδημίας και του lockdown, οι πολυάριθμες περιπτώσεις βίας, σεξουαλικών επιθέσεων και παρενοχλήσεων στο χώρο του αθλητισμού, του θεάτρου και της τέχνης που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας το τελευταίο διάστημα μέσα από καταγγελίες των θυμάτων, τα περιστατικά καθηγητικής αυθαιρεσίας που καταγγέλλονται ότι λαμβάνουν χώρα τόσο σε ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, όσο και σε δημόσια σχολεία και πανεπιστήμια, τα περιστατικά βίας και καταστολής διαδηλωτών και πολιτών από δυνάμεις της αστυνομίας που παρουσιάζουν έξαρση το τελευταίο διάστημα με το πρόσχημα της δημόσιας ασφάλειας, δεν είναι ανεξάρτητα μεταξύ τους γεγονότα, αλλά έχουν κοινή βάση και προέλευση.
Αφίσα για τον εορτασμό της ημέρας της γυναίκας στη Γερμανία,στις 8 Μαρτίου 1914
Γιατί όμως να υπάρχει μια ημέρα αφιερωμένη στις γυναίκες;
Γιατί το γυναικείο ζήτημα αποτέλεσε πεδίο αγώνα, διεκδικήσεων και πάλης για την χειραφέτηση των γυναικών και οι κατακτήσεις του γυναικείου κινήματος άλλαξαν ριζικά τη θέση της γυναίκας στη κοινωνία. Γιατί μας υπενθυμίζει ότι αγαθά που θεωρούμε πλέον δεδομένα, είναι κεκτημένα ως αποτέλεσμα μαζικού και επίμονου αγώνα σε έναν αιώνα που χαρακτηρίζεται από μεγάλες αναταραχές και αντιξοότητες. Η 8η Μαρτίου, δεν είναι μια ημέρα αφιερωμένη στη γυναίκα γενικά και αόριστα, δεν είναι μια ημέρα για να πούμε «ευχαριστώ» στις γυναίκες για τους πολλαπλούς ρόλους που τους έχουν επιβληθεί, ούτε μια ημέρα για να μας κάνουν δώρο λουλούδια ή σοκολατάκια. Είναι ημέρα μνήμης των αγώνων εκείνων που δόθηκαν για να κατακτηθούν θεμελιώδη δικαιώματα και μια υπενθύμιση ότι οι αγώνες δεν έπαψαν και ούτε θα πάψουν. Η Ημέρα της γυναίκας είναι ημέρα μνήμης του γυναικείου κινήματος, αλλά και ευκαιρία ανάδειξης των σύγχρονων προβλημάτων που αφορούν τόσο το γυναικείο ζήτημα, όσο και των ανισοτήτων στο σύνολό τους και την διαρκή ανάγκη διεκδίκησης των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Πηγές για τις φωτογραφίες
1 – 3 – 4η: en.wikipedia.org
2: www.internationalwomensday.com
της Πέλης Γαλάνη
Metron Ariston 