Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται έντονο ενδιαφέρον από τουριστικούς επενδυτές και άλλους φορείς ανάπτυξης, για τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού σε μια προσπάθεια να μειωθεί η μαζικοποίηση του τουρισμού και οι επακόλουθες αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον λόγω της αλόγιστης χρήσης των φυσικών πόρων (χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ανεξέλεγκτη χρήση του νερού κατά τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου εξαιτίας των υψηλών απαιτήσεων για υδάτινους πόρους σε ξενοδοχειακές μονάδες). Κοντά σε αυτά, ο εναλλακτικός τουρισμός λειτουργεί βοηθητικά στην οικονομία μιας χώρας, γεγονός που δικαιολογεί επίσης την έντονη προώθησή του παγκοσμίως.
Μια εναλλακτική μορφή τουρισμού είναι ο τουρισμός κατάδυσης.
Ο τουρισμός κατάδυσης, που αποτελεί κατηγορία του αθλητικού τουρισμού, προσφέρει τη δυνατότητα εξερεύνησης του υποθαλάσσιου κόσμου μέσα από το άθλημα των υποβρύχιων καταδύσεων. Ήδη σε παγκόσμιο επίπεδο συνιστά έναν δημοφιλή και προσοδοφόρο τύπο εναλλακτικού τουρισμού. Συγκεκριμένα, το σύνολο των πιστοποιημένων αυτοδυτών παγκοσμίως υπολογίζεται σε κάτι περισσότερο από 24 εκατομμύρια ενώ παράλληλα σημειώνει ανοδική πορεία με το πέρας των χρόνων. Μάλιστα, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Καταδύσεων (2016), ο αριθμός των αυτοδυτών στην ευρωπαϊκή ήπειρο ανέρχεται σε 3.5 εκατομμύρια, από τους οποίους η συντριπτική πλειονότητα επιλέγει τη Μεσόγειο για υποθαλάσσιες εξερευνήσεις, ενώ έκπληξη αποτελεί το γεγονός πως η Τουρκία και η Μάλτα φαίνεται να βρίσκονται υψηλότερα από την Ελλάδα στις προτιμήσεις των τουριστών.
Η Ελλάδα, αδιαμφισβήτητα, αποτελεί ένα must τουριστικό προορισμό για τις καλοκαιρινές αποδράσεις παγκοσμίως, όμως λίγοι γνωρίζουν πως υπάρχει η δυνατότητα οργάνωσης και σχεδιασμού μιας καταδυτικής εξόρμησης υψηλών προδιαγραφών σε επίπεδο παροχής υπηρεσιών αλλά και σε επίπεδο φυσικού υποθαλάσσιου πλούτου. Συγκεκριμένα η μοναδική μορφολογία και η ποικιλία της υποθαλάσσιας χλωρίδας και πανίδας του ελληνικού βυθού συμβάλλουν στην προσέλκυση τουριστών για κατάδυση. Η πρόσβαση στον υποθαλάσσιο αυτόν πλούτο προσφέρεται σε οργανωμένα καταδυτικά σημεία μέσω της βοήθειας ενός άρτια εκπαιδευμένου προσωπικού υποβρύχιων καταδύσεων που καθοδηγεί την εξερεύνηση του θαλάσσιου βυθού. Έτσι ο δύτης έχει την ευκαιρία να απολαύσει την πλούσια υποθαλάσσια γεωμορφολογία και ένα πλήθος ζωντανών οργανισμών, αφού η χώρα μας χαρακτηρίζεται από ένα υποθαλάσσιο οικοσύστημα με μοναδικά χαρακτηριστικά. Θετικά στοιχεία που συνδράμουν επίσης στην παραπάνω μοναδική εμπειρία κατάδυσης είναι τα καθαρά και σχετικά ζεστά νερά της ελληνικής θάλασσας, καθώς και το ανταγωνιστικά μεγάλο μήκος ακτογραμμής της χώρας μας. Πράγματι, η Ελλάδα διαθέτει μια από τις μεγαλύτερες ακτογραμμές στον κόσμο – μήκους άνω των 16.000 χλμ.- με μια πλειάδα νησιών με επισκέψιμα ναυάγια και σπηλιές, καταδυτικά κέντρα με σύγχρονο εξοπλισμό και εκπαιδευτές για βουτιές με ασφάλεια. Παρ’ όλα αυτά, ο τουρισμός κατάδυσης στην Ελλάδα έχει μικρή παρουσία στον παγκόσμιο καταδυτικό χάρτη, λόγω απουσίας στρατηγικής προώθησής του και λόγω του νομικού πλαισίου για τις καταδύσεις που ίσχυε μέχρι το 2005 αφού το τελευταίο απαγόρευε την κατάδυση σε όλη την ελληνική επικράτεια με εξαίρεση συγκεκριμένες περιοχές. Ανάλογες δυσκολίες παρουσιάζει επίσης και η ανάπτυξη του τουρισμού κατάδυσης μέσω της δημιουργίας υποβρύχιων καταδυτικών πάρκων, ενός εγχειρήματος που θα μπορούσε να δώσει μεγάλη ώθηση στον ελληνικό εναλλακτικό τουρισμό. Η περιήγηση σε καταδυτικά πάρκα, δηλαδή σε υποθαλάσσιους χώρους (όπως τα λεγόμενα «υποβρύχια μουσεία») προστατευμένους από κάθε μορφή αλιείας, αποτελεί έναν τύπο κατάδυσης -διαφορετικό από εκείνον της αυτόνομης κατάδυσης- με ισχυρή παρουσία στον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη. Συγκεκριμένα, παγκοσμίως λειτουργούν πολλά οργανωμένα καταδυτικά πάρκα, πραγματικά καταφύγια για διάφορα είδη ψαριών και ασπόνδυλων, με χαρακτηριστικά παραδείγματα το καταδυτικό πάρκο στις νήσους Medes στην Ισπανία και το καταδυτικό κέντρο στο Kas της Τουρκίας.
Τα καταδυτικά πάρκα προσελκύουν μεγάλο αριθμό δυτών και συνεισφέρουν στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, καθώς οι υποβρύχιες καταδύσεις πραγματοποιούνται απρόσκοπτα σχεδόν σε όλη τη διάρκεια του έτους. Παρ’ όλα αυτά, στην Ελλάδα ενώ υφίστανται προτάσεις για δημιουργία υποβρύχιων καταδυτικών κέντρων, όπως η πρόταση με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση που έγινε από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, τη WWF και το Επιμελητήριο Κυκλάδων για την περιοχή της νήσου Γυάρου, συνήθως αργούν στην υλοποίηση τους.
Συμπερασματικά, προκειμένου να καθιερωθεί στην Ελλάδα ο τουρισμός κατάδυσης και να καταστεί προσοδοφόρος για την οικονομία της χώρας, χρειάζονται κάποια στρατηγικά βήματα. Σύμφωνα με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, πρωταρχικός στόχος είναι ο εμπλουτισμός του τουριστικού προϊόντος, ώστε αυτό να ξεφύγει από το κυρίαρχο ελληνικό τουριστικό μοντέλο «ήλιος και θάλασσα». Βέβαια, στο πλαίσιο αυτό απαιτείται η προώθηση αυτόνομων ή οργανωμένων καταδύσεων, με παράλληλη αναθεώρηση του υπάρχοντος νομικού πλαισίου, αλλά και η δημιουργία θαλάσσιων καταδυτικών πάρκων που θα πληρούν όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις για μια ασφαλή και συναρπαστική καταδυτική εξόρμηση. Παράλληλα, για την ανάπτυξη αντίστοιχων πάρκων θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν τουριστικά υποθαλάσσιες τοποθεσίες με μεγάλο γεωλογικό αλλά και ιστορικό ενδιαφέρον υπό την καθοδήγηση έμπειρων και εκπαιδευμένων δυτών. Βέβαια για την υλοποίηση και ομαλή λειτουργία των πάρκων αυτών χρειάζονται, εκτός των άλλων, επαρκή οδικά δίκτυα και λιμενικές υποδομές. Ο στρατηγικός σχεδιασμός και η υλοποίηση των παραπάνω θα συντελέσει στην ανάδειξη του τουρισμού κατάδυσης της Ελλάδας σε παγκόσμιο επίπεδο και συνεπώς στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας προσελκύοντας μεγάλο αριθμό τουριστών στη χώρα.
Της Βάλιας Μπότση
Metron Ariston 